ปลูกถ่ายเซลล์ต้นกำเนิดเม็ดเลือด วิวัฒนาการใหม่รักษามะเร็ง
วิวัฒนาการใหม่ในการรักษาโรคมะเร็งในระบบเลือดและพบว่าได้ผลดีมาก นั่นคือ “การปลูกถ่ายเซลล์ต้นกำเนิดเม็ดเลือด” ซึ่งสามารถช่วยเหลือชีวิตผู้ป่วยมาแล้วหลายราย
โรคเลือด
“โรคเลือด” หรือ “โรคในระบบโลหิต” เป็นโรคที่ครอบคลุมโรคต่าง ๆ มากมาย ไม่ว่าจะเป็นมะเร็งเม็ดเลือดขาว มะเร็งต่อมน้ำเหลือง ไขข้อกระดูกฝ่อ ธาลัสซีเมีย ซึ่งในอดีตหากใครป่วยเป็นโรคดังกล่าวถือว่าเป็นโรคร้ายไม่มีทางรักษา แต่ปัจจุบันมีวิวัฒนาการทางการแพทย์ที่ดี ทำให้สามารถรักษาให้หายได้ โดยเฉพาะโรคมะเร็งในระบบเลือดที่มีวิวัฒนาการใหม่ในการรักษาและพบว่าได้ผลดีมาก นั่นคือ “การปลูกถ่ายเซลล์ต้นกำเนิดเม็ดเลือด” ที่สามารถช่วยเหลือชีวิตผู้ป่วยมาแล้วหลายราย
โรคในระบบโลหิตเป็นกลุ่มโรคที่พบได้บ่อยทั้งคนไทยและชาวต่างชาติ โรคมะเร็งในระบบโลหิตมีความรุนแรงและรักษาได้ยากเมื่อเทียบกับโรคมะเร็งทั่วไป เพราะระบบโลหิตเป็นระบบที่สำคัญของร่างกาย ทำหน้าที่ลำเลียงออกซิเจนจากปอดไปเลี้ยงส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย ซึ่งโรคในระบบเลือดแบ่งออกเป็น 2 กลุ่ม คือ
- กลุ่มมะเร็งระบบเลือด
- กลุ่มโรคเลือดที่ไม่ใช่มะเร็ง
โรคมะเร็งระบบเลือด
โรคมะเร็งระบบเลือดที่สำคัญมี 3 โรค คือ
- มะเร็งเม็ดเลือดขาว (Leukemia) ผู้ป่วยที่เป็นมะเร็งเม็ดเลือดขาวเฉียบพลันจะมีจ้ำเลือด จุดเลือดออก เลือดกำเดาไหล เลือดออกตามไรฟัน หรือเลือดประจำเดือนออกมาก มีไข้และโลหิตจาง ส่วนผู้ป่วยมะเร็งเม็ดเลือดขาวเรื้อรังจะมีอาการม้ามโต หรือต่อมน้ำเหลืองโต
- มะเร็งต่อมน้ำเหลือง (Lymphoma) ผู้ป่วยมะเร็งต่อมน้ำเหลืองพบว่ามีต่อมน้ำเหลืองโตที่บริเวณคอ รักแร้ และขาหนีบ ก้อนโตเร็วแต่ไม่เจ็บ อาจมีไข้และน้ำหนักตัวลดร่วมด้วย
- มะเร็งไขกระดูก (Multiple Myeloma หรือ MM) ผู้ป่วยมะเร็งไขกระดูกจะมีอาการปวดกระดูก ซีด และอาจมีภาวะไตวาย
โรคเลือดที่ไม่ใช่มะเร็ง
โรคเลือดที่ไม่ใช่มะเร็ง สามารถแบ่งได้ 4 กลุ่มคือ
- โรคที่มีภาวะโลหิตจาง เช่น โรคธาลัสซีเมีย ซึ่งเป็นโรคทางพันธุกรรม โลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก โลหิตจางจากการขาดวิตามินบี 12 และโฟเลต เป็นต้น ผู้ป่วยที่เป็นโรคนี้จะมีอาการอ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย ออกกำลังกายแล้วเหนื่อย ในกรณีที่เป็นรุนแรงอาจเกิดภาวะหัวใจล้มเหลวได้
- โรคที่มีความผิดปกติของไขกระดูก เช่น โรคกระดูกฝ่อ เกิดจากการที่ไขกระดูกสร้างเม็ดเลือดแดง เม็ดเลือดขาว และเกล็ดเลือดได้น้อยลง ผู้ป่วยที่เป็นโรคนี้จะมีอาการซีด เหนื่อยง่าย ไม่มีแรง มีจ้ำเลือด และเลือดออก เป็นไข้และมีโรคติดเชื้อ
- โรคที่มีภาวะเลือดออกผิดปกติ เช่น โรคที่มีการทำลายของเกล็ดเลือดจากภูมิคุ้มกันตัวเอง โรคไข้เลือดออก โรคตับ หรือภาวะลิ่มเลือดกระจายทั่วไปในหลอดเลือด โรคเลือดออกทางพันธุกรรม ฮีโมฟีเลีย
- โรคที่มีการอุดตันของหลอดเลือดดำ ที่พบบ่อยคือ หลอดเลือดดำที่ขาอุดตัน ทำให้ขาบวมข้างเดียว ก้อนเลือดอาจหลุดไปอุดตันที่หลอดเลือดในปอดได้
สถานการณ์ของโรคเลือดที่ไม่ใช่มะเร็งนั้นมีมาก แต่โรคเลือดที่เป็นมะเร็งใน 3 กลุ่มมีแนวโน้มพบมากขึ้นเรื่อย ๆ ด้วยวิวัฒนาการในการวินิจฉัย ผู้ป่วยมีความตื่นตัวรีบมารักษา และวิวัฒนาการในการรักษาดีขึ้น
การปลูกถ่ายไขกระดูก
ผู้ป่วยที่เป็นมะเร็งในระบบเลือดส่วนมากต้องเข้ารับการรักษาด้วยการปลูกถ่ายไขกระดูก ถือเป็นวิธีที่ดีที่สุดและได้ผลดีมาก สำหรับวิวัฒนาการใหม่คือ สามารถปลูกถ่ายไขกระดูกจากพ่อแม่ให้ลูกที่ป่วยได้ หรือลูกให้พ่อแม่หรือพี่น้องที่มีลักษณะพันธุกรรมที่เกี่ยวข้องกับการปลูกถ่ายอวัยวะเข้ากันแค่ครึ่งเดียวก็สามารถรักษาได้ เพราะปกติผู้ที่ให้อวัยวะกับผู้ป่วยจะต้องมีลักษณะพันธุกรรมที่เหมือนกันทั้งหมดถึงจะได้ผลดีที่สุด แต่ปัจจุบันสามารถปลูกถ่ายโดยใช้แค่ครึ่งเดียว ถือเป็นวิวัฒนาการที่ล้ำหน้าช่วยในการต่อสู้กับมะเร็งในระบบโลหิตวิทยาได้อย่างดี
นอกจากนี้เทคนิคการรักษาด้วยวิธีการปลูกถ่ายไขกระดูก ซึ่งไขกระดูกอยู่ในโพรงกระดูกเป็นอวัยวะที่สร้างเม็ดเลือด 3 ชนิด คือ เม็ดเลือดแดง เม็ดเลือดขาว และเกล็ดเลือด ซึ่งเม็ดเลือดจะต้องมีจำนวนปกติถึงจะเรียกว่าปกติได้ แต่การปลูกถ่ายไขกระดูกใช้ประโยชน์ในการรักษานั้นไม่ใช่เรื่องใหม่ เพราะเป็นวิธีการรักษาที่นำมาใช้ในไทยครั้งแรกเมื่อประมาณ 30 ปีที่แล้ว และไม่ค่อยประสบความสำเร็จเท่าที่ควร แตกต่างจากปัจจุบันที่ประสบความสำเร็จและได้ผลดีเป็นอย่างมาก เนื่องจากมีวิวัฒนาการใหม่ ๆ โดยไม่ต้องเจาะไขกระดูก แต่ใช้วิธีเก็บสเต็มเซลล์หรือเซลล์ต้นกำเนิดจากเลือด ซึ่งสามารถใช้ยาเข้าไปกระตุ้นเคลื่อนย้ายเซลล์ต้นกำเนิดที่อยู่ในไขกระดูกให้ออกมาในเลือด จึงสามารถเก็บจากเม็ดเลือดได้
ไม่ว่าการรักษาจะมีวิวัฒนาการก้าวไกลแค่ไหน แพทย์จะมีความชำนาญเพียงใด ผู้ป่วยควรปฏิบัติตามคำแนะนำ ลดความเครียดลง และปล่อยให้เป็นหน้าที่การรักษาของแพทย์และพยาบาล เพราะการรักษาโรคร้ายให้หายได้ การรักษาที่ดีต้องเริ่มจากตัวเราก่อน
ข้อมูล : ศ.นพ.สุรพล อิสรไกรศีล ผู้อำนวยการศูนย์โลหิตวิทยา โรงพยาบาลมะเร็งกรุงเทพ วัฒโนสถ
สอบถามเพิ่มเติม
โรงพยาบาลมะเร็งกรุงเทพ วัฒโนสถ
โทร 1719