การผ่าตัดรักษามะเร็งตับ

การรักษามะเร็งตับมีหลายวิธี ตามเงื่อนไขที่แตกต่างกัน ก่อนอื่นต้องเข้าใจก่อนว่า มะเร็งตับอาจหมายถึงมะเร็งที่อื่นชึ่งกระจายมาที่ตับ หรือเป็นมะเร็งท่อน้ำดีซึ่งพบในตับได้ ทั้ง 2 กรณีนี้ มีวิธีการรักษาที่อาจแตกต่างกันออกไปจากมะเร็งของเซลล์ตับ เนื่องจากมะเร็งของเซลล์ตับมักเกิดจากการที่มีเซลล์ตับแข็งเกิดขึ้นเป็นจำนวนมาก ดังนั้นการรักษาจึงขึ้นอยู่กับว่าตับมีสภาพตับแข็งมากเพียงใด การมีตับแข็งอยู่เป็นจำนวนมากส่งผลให้ร่างกายไม่แข็งแรง อาจมีปัญหาตั้งแต่การขาดสารอาหาร การขาดโปรตีน ภูมิต้านทานโรคไม่ดี มีปัญหาเรื่องการแข็งตัวของเลือด เลือดออกง่าย บางคนอาจมีท้องโต ท้องมานตัวเหลือง มีเลือดออกในหลอดอาหาร อาการเหล่านี้ส่งผลให้การรักษามีข้อจำกัดมากยิ่งขึ้น โดยเฉพาะการผ่าตัดอาจทำได้เพียง 10 – 20%ในผู้ป่วยมะเร็งตับ สาเหตุส่วนหนึ่ง คือ สภาพตับแข็ง เพราะหากตัดไปแล้วตับที่เหลืออยู่อาจไม่เพียงพอที่จะทำให้ร่างกายทนอยู่ได้
การผ่าตัดรักษามะเร็งตับจึงเหมาะสมกับผู้ป่วยมะเร็งตับที่ไม่เป็นตับแข็งและมีก้อนเนื้อขนาดไม่ใหญ่เกินไป ไม่มีการกัดกินหลอดเลือดดำ และไม่มีการกระจายออกไปนอกตับ การพิจารณาการผ่าตัดไม่เพียงพิจารณาว่าจะผ่าเอาก้อนเนื้อออกสำเร็จหรือไม่ แต่ต้องดูว่าได้ประโยชน์อะไรจากการผ่าเอาก้อนเนื้อออก ซึ่งการศึกษาในอดีตมีส่วนช่วยได้มาก และสามารถยืนยันได้ว่ามีผู้ป่วยเปอร์เซ็นต์ไม่มากนักที่ผ่าตัดแล้วดีกว่าการรักษาอื่น ๆ
นอกจากนี้ก่อนผ่าตัดต้องพิจารณาความเสี่ยงจากการดมยาสลบ การพักฟื้นจากการผ่าตัด โรคประจำตัวต่าง ๆ และประสบการณ์หรือฝีมือของแพทย์ผู้ผ่าตัด ซึ่งแน่นอนว่าไม่ใช่ศัลยแพทย์ทุกคนที่ผ่าตัดได้ แพทย์ผ่าตัดตับมีจำนวนน้อย และประสบการณ์แตกต่างกัน

การรักษามะเร็งด้วยเข็มความร้อน (RF)

ก้อนเนื้อหรือมะเร็งตับส่วนใหญ่ไม่สามารถทำการรักษาด้วยวิธีการผ่าตัดเสมอไป เพราะผู้ป่วยอาจมีภาวะตับแข็ง หรือภาวะตับอักเสบร่วมด้วย การรักษาที่ได้ผลส่วนใหญ่ คือ การรักษาผ่านหลอดเลือดโดยการให้ยาเคมี และสารอุดกั้นหลอดเลือด
ปัจจุบันการรักษาก้อนเนื้อหรือมะเร็งตับที่มีขนาดเล็กกว่า 4 – 5 เซนติเมตรที่ไม่สามารถรักษาด้วยการผ่าตัดได้จะใช้วิธีการรักษาที่เรียกว่า RF ซึ่งเป็นการสอดเข็มขนาดเล็กเข้าไปในตับเพื่อให้ปลายเข็มวางอยู่ตำแหน่งของก้อนเนื้อ โดยอาศัยการนำทางด้วยเครื่องเอกซเรย์คอมพิวเตอร์หรืออัลตราซาวนด์ จากนั้นจะให้พลังงานที่เรียกว่า RadioFrequency (RF) ผ่านเข็มเข้าสู่ก้อนเนื้อ ซึ่งจะทำให้เกิดความร้อนภายในตัวก้อนเนื้อโดยจะได้รับ อุณหภูมิสูงเกือบ 100 องศาเซลเซียส ใช้เวลาประมาณ 20 – 40 นาที (ขึ้นกับขนาดและจำนวนของตัวก้อนนั้น) วิธีการนี้เปรียบเสมือนการเผาก้อนเนื้อในตับ ซึ่งมีผลกระทบต่อเนื้อตับส่วนดีน้อยที่สุด

“การรักษาด้วยวิธี RF เป็นการใช้เข็มสอดผ่านผิวหนังเข้าไปในเนื้อปอดตรงบริเวณที่เป็นก้อนเนื้อ โดยอาศัยเครื่องเอกซเรย์คอมพิวเตอร์เป็นตัวนำทาง โดยใช้ยาชาเฉพาะที่ หรือฉีดยานอนหลับร่วมด้วย จากนั้นพลังงาน RFจะทำให้เกิดความร้อน ซึ่งมีผลให้ก้อนมะเร็งตายลงทันที”

การรักษาด้วยวิธี RF เหมาะกับผู้ป่วยที่มีก้อนเนื้อที่ปอด ซึ่งอาจเกิดจากมะเร็งปอด หรือมะเร็งอื่นที่กระจายมาที่ปอด ซึ่งขนาดไม่เกิน 4 เซนติเมตร และไม่เกิน 3 จุด ที่ไม่สามารถทำการรักษาด้วยการผ่าตัดได้ อย่างไรก็ตามการรักษาด้วยวิธี RF อาจเป็นการรักษาร่วมกับ การรักษาด้วยวิธีอื่น เช่น การฉายแสงหรือการให้ยาเคมีบำบัด
ข้อดีของการรักษาด้วยวิธี RF คือ ไม่ต้องผ่าตัด เพียงแต่ใช้ยาชาเฉพาะที่ หรือใช้ยานอนหลับในปริมาณเล็กน้อย ใช้เวลาพักฟื้นในโรงพยาบาล 1 – 2 วัน ปัจจุบันใช้ในการรักษามะเร็งตับ มะเร็งชนิดอื่นที่แพร่กระจายมาที่ตับ หรือกระทั่งมะเร็งปอดในบางกรณี

การรักษาด้วยวิธี RF ที่โรงพยาบาลมะเร็งกรุงเทพ วัฒโนสถ พร้อมด้วยทีมแพทย์ที่มีความชำนาญการ ประกอบด้วย รังสีแพทย์ร่วมกับแพทย์มะเร็งวิทยาและแพทย์ระบบทางเดินอาหาร ผู้ป่วยจึงสามารถมั่นใจได้ในการรักษาที่มีประสิทธิภาพ

การรักษามะเร็งตับด้วยวิธีผ่านหลอดเลือด

โรคมะเร็งตับส่วนใหญ่ไม่สามารถรักษาด้วยการผ่าตัดได้ มีผู้ป่วยเพียง 10 – 20% เท่านั้นที่มีโอกาสเข้าสู่การผ่าตัดหรือการเปลี่ยนตับ หากก้อนเนื้อมีขนาดเล็กกว่า 4 – 5 เซนติเมตร สามารถใช้วิธีการฝังเข็มความร้อนที่เรียกว่า RF (ดูรายละเอียดในบริการทางการแพทย์หัวข้อ RF) แต่หากก้อนมีขนาดมากกว่านั้น หรือมีจำนวนหลายก้อนจะใช้วิธีการที่เรียกว่า TOCE ซึ่งเป็นวิธีการไม่ผ่าตัดเช่นกัน แต่เป็นการสอดท่อเล็ก ๆ ที่เรียกว่า สายสวน (Catheter)

เมื่อแพทย์เลือกวิธีการรักษาด้วยวิธีผ่านหลอดเลือดแสดงว่าผู้ป่วยได้รับโอกาสที่ดีในการเข้ารับการรักษา เนื่องจากผู้ป่วยส่วนหนึ่งไม่มีโอกาสที่จะรักษาได้ด้วยวิธี TOCE ซึ่งเป็นวิธีที่ไม่ต้องผ่าตัด แต่ใส่อุปกรณ์การแพทย์ที่เรียกว่า สายสวนหลอดเลือดเข้าไปในร่างกายผ่านหลอดเลือดแดง และให้ยารักษาก้อนเนื้อตับเฉพาะจุดที่เป็นโรค มีผลกระทบต่อเนื้อเยื่อข้างเคียงน้อยมาก
การเตรียมตัวรักษามะเร็งตับด้วยวิธีผ่านหลอดเลือด แพทย์จะให้ผู้ป่วยเข้ามาเตรียมตัวที่โรงพยาบาล โดยต้องงดอาหารล่วงหน้าอย่างน้อย 4 ชั่วโมง จะมีการเจาะเลือดเพื่อตรวจดูความพร้อมของตับ ไต และการแข็งตัวของเลือด รวมทั้งความสมบูรณ์ของเม็ดเลือดและเกล็ดเลือด ผู้ป่วยจะได้รับน้ำเกลือและอาจได้รับเลือดในบางกรณี พยาบาลจะทำการโกนขนบริเวณขาหนีบตรงจุดที่จะมีการฉีดยาชาและใส่สายสวน จากนั้นจะฉีดยาปฏิชีวนะแก่ผู้ป่วยก่อนการรักษา หากผู้ป่วยแพ้ยาหรือแพ้อาหารทะเลต้องแจ้งกับแพทย์หรือพยาบาลทุกครั้ง การรักษาด้วยวิธีนี้ส่วนมากจะมีอาการเจ็บปวดน้อยมาก ซึ่งไม่จำเป็นต้องใช้วิธีดมยาสลบ อาจได้รับยาแก้ปวดหรือยานอนหลับก่อนเวลารักษา

วิธีการรักษามะเร็งตับด้วยวิธีผ่านหลอดเลือด ผู้ป่วยจะถูกส่งตัวไปยังห้องตรวจเอกซเรย์หลอดเลือด ซึ่งเป็นห้องที่สะอาดปลอดเชื้อ ภายในห้องจะมีเครื่องเอกซเรย์หลอดเลือดที่มีลักษณะเป็นตัว C ขนาดใหญ่ เมื่อแพทย์ทำความสะอาดด้วยวิธีปลอดเชื้อแล้ว แพทย์จะเริ่มต้นด้วยการฉีดยาชาเฉพาะที่บริเวณขาหนีบด้านขวา จากนั้นจะทำการใส่สายสวนขนาดเล็ก (เส้นผ่านศูนย์กลางน้อยกว่า 2 มม.) เข้าไปในหลอดเลือดแดง และใช้วิธีการเอกซเรย์หลอดเลือดช่วยในการนำทางสายสวนเข้าไปในหลอดเลือดแดงของตับ เมื่อตรวจพบเส้นเลือดที่ผิดปกติ แพทย์จะฉีดยาที่มีส่วนผสมพิเศษ ซึ่งจะจับตัวอยู่เฉพาะที่ และสามารถทำให้ก้อนเนื้อย่อตัวลง จากนั้นจะทำการฉีดสารอุดกั้นหลอดเลือดเพื่อลดปริมาณเลือด (ซึ่งก็คือสารอาหารและออกซิเจน) ที่จะไปเลี้ยงก้อนเนื้อ เมื่อให้ยาเสร็จแล้ว แพทย์จะดึงสายสวนออกจากร่างกาย และกดตรงบริเวณขาหนีบประมาณ 10 นาที ซึ่งแผลจากการตรวจจะมีขนาดเล็กมาก และไม่มีรอยเย็บแต่อย่างใด
การปฏิบัติตัวหลังรักษามะเร็งตับด้วยวิธีผ่านหลอดเลือด ผู้ป่วยจะได้รับคำแนะนำให้นอนอยู่บนเตียงและเหยียดขาด้านที่มีรอยใส่สายสวนเป็นเวลา 6 ชั่วโมง อาจได้รับอนุญาตให้รับประทานน้ำและอาหารได้ หากไม่มีอาการคลื่นไส้ อาเจียน การปัสสาวะและอุจจาระยังคงต้องทำบนเตียงในระหว่าง 6 ชั่วโมง พยาบาลจะเปลี่ยนผ้าพันแผลบริเวณขาหนีบให้ในวันรุ่งขึ้น หากผู้ป่วยมีอาการปวดแผลหรือปวดท้องสามารถขอยาจากเจ้าหน้าที่พยาบาล ในผู้ป่วยบางรายอาจมีอาการคลื่นไส้ หากมีอาการมากสามารถขอยาแก้คลื่นไส้อาเจียนได้
ผลข้างเคียงจากการรักษามะเร็งตับด้วยวิธีผ่านหลอดเลือด ส่วนมากแล้วค่อนข้างน้อยภาวะแทรกซ้อนที่พบบ่อย ได้แก่ มีไข้หลังรักษา 1 – 2 วัน ซึ่งพบได้ประมาณร้อยละ 40 อาจมีอาการจุกแน่นบริเวณช่องท้องข้างบน บางรายอาจมีอาการปวดบวมบริเวณขาหนีบ บริเวณที่มีการใส่สายสวน ซึ่งมักจะหายได้เองในสัปดาห์แรก
ความถี่ในการรักษามะเร็งตับด้วยวิธีผ่านหลอดเลือด โดยเฉลี่ยจะทำการรักษา 2 ครั้ง ห่างกัน 1 เดือน โดยก่อนการรักษาครั้งที่ 2 จะมีการตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์เพื่อประเมินการตัดสินใจและอาจมีการใช้วิธีการรักษาอื่น ๆ ร่วมด้วย เช่น การใช้เข็มความร้อน RF

การรักษามะเร็งตับด้วยการฉีดสารกัมมันตภาพรังสี

การรักษามะเร็งตับด้วยการฉีดสารกัมมันตภาพรังสีเป็นวิธีที่ค่อนข้างใหม่ เหมาะกับมะเร็งตับที่มีการลุกลามเข้าไปในหลอดเลือดดำของตับ (แต่การทำงานของตับยังพอใช้ได้อยู่) หลักการรักษาคล้ายกับการทำ TOCE หรือ TACE คือ มีการสอดสายสวนเข้าไปในหลอดเลือดแดงของตับที่เลี้ยงก้อนเนื้อแล้วทำการฉีดสารกัมมันตภาพรังสีที่เรียกว่า Yttrium เข้าไป ซึ่งสารดังกล่าวจะเปล่งรังสีชนิดเบตาตรงก้อนเนื้อและออกฤทธิ์ในช่วงไม่กี่ชั่วโมง จากนั้นจะสลายตัวไปเอง ไม่มีการตกค้างอยู่ในร่างกาย
การรักษามะเร็งตับด้วยการฉีดสารกัมมันตภาพรังสี บางคนเรียกว่า Radioembolization หรือ SIRT (Selective Internal Radiation Therapy) อาจมีค่าใช้จ่ายค่อนข้างสูง เนื่องจากต้องนำเข้าสารกัมมันตภาพรังสีและอุปกรณ์จากต่างประเทศ เพื่อนำเข้ามาฉีดให้ผู้ป่วยเป็นราย ๆ ไป ขั้นตอนการทำมีความยุ่งยากมากกว่าการรักษา TOCE โดยเฉพาะต้องมีการตรวจโดยการฉีดสีดูเส้นเลือดตับและทดสอบว่าสามารถทำการรักษาได้โดยไม่มีผลข้างเคียง เมื่อแน่ใจแล้วจึงนอนโรงพยาบาลอีกครั้งในสัปดาห์ต่อมาเพื่อทำการรักษา
ผลข้างเคียงส่วนใหญ่เป็นเรื่องเกี่ยวกับทางเดินอาหาร เช่น ปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียนใน 1 – 2 วันแรกหลังการรักษา ส่วนผลการรักษาใกล้เคียงกับการรักษาด้วย TOCE แต่สามารถทำได้ในกรณีที่โรคได้กินเข้าในหลอดเลือดดำแล้ว ซึ่งไม่สามารถรักษาด้วยวิธี TOCE ได้

Cancer Statistics